Spółdzielczość socjalna alternatywną formą aktywizacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych.

• bezrobotnym,
• bezdomnym którzy realizują indywidualny program wychodzenia z bezdomności,
• uzależnionym od alkoholu którzy zakończyli program psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego,
• uzależnionym od narkotyków po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej,
• chorym psychicznie,
• niepełnosprawnym,
• uchodźcom realizujących indywidualny program integracji,
• zwalnianym z zakładów karnych mających trudności w integracji ze środowiskiem.

Na dzień dzisiejszy, powstały spółdzielnie socjalne skupiające głównie bezrobotnych i bezdomnych. Można więc powiedzieć, że wspólnie z założycielami Spółdzielni Socjalnej "WwwPromotion" przecieraliśmy szlaki w temacie spółdzielni socjalnych tworzonych przez niepełnosprawnych.

Dlaczego warto zakładać spółdzielnie socjalne?

Wynikiem funkcjonowania spółdzielni socjalnej powinno być stworzenie możliwości wspólnej pracy dla osób, które samodzielnie miałyby trudności w rozpoczęciu i prowadzeniu działalności gospodarczej. Ta forma wspólnej pracy pozwala takim osobom na tworzenie sobie miejsc pracy, zapewnienie dochodu członkom spółdzielni i ich rodzinom. W przypadku osób niepełnosprawnych jest to alternatywa dla zatrudniania się w firmach państwowych czy prywatnych. Niewątpliwie nie łatwo jest znaleźć stałą pracę, zwłaszcza przy tak dużym bezrobociu. Dorywcze i sezonowe zatrudnienie nie daje jednak poczucia stabilizacji finansowej. Również założenie własnej firmy, bez znaczącego wkładu kapitałowego i istniejącej na rynku silnej konkurencji, generalnie nie daje większych szans powodzenia. Dlatego wykorzystując, na mocy nowej ustawy o spółdzielniach socjalnych, pewne ułatwienia i pomoc finansową dla członków-założycieli spółdzielni socjalnych (zwolnienie z kosztów rejestracyjnych, zwolnienie z opodatkowania statutowej działalności w części nie noszącej znamion działalności gospodarczej, możliwość uczestniczenia w otwartych przetargach na prawach organizacji pożytku publicznego itp.), warto rozpatrzyć możliwość stworzenia takiej spółdzielni. Ze względu na to, iż stosowne przepisy ustawy mają za zadanie wzmocnić pozycję ekonomiczną spółdzielni, tak aby nowo utworzona spółdzielnia socjalna miała szansę na trwałe istnienie, wprowadzony zostaje przepis mówiący o tym, że wypracowane zyski spółdzielni nie są dzielone wśród członków, lecz walne zgromadzenie przeznacza je na fundusz zasobowy spółdzielni. Środki z tego funduszu są swego rodzaju finansowym zabezpieczeniem działalności spółdzielni i przeznaczone mogą być na inwestycyjny rozwój spółdzielni lub na działania związane z tak zwaną realizuję ważnych celów społecznych, takich jak tworzenie więzi międzyludzkich, reintegrację społeczną, utrzymywanie umiejętności zawodowych przede wszystkim poprzez prowadzenie szkoleń dla potrzeb rynku pracy (co ma olbrzymie znaczenie, gdyż utrata umiejętności zawodowych jest jednym z najistotniejszych zagrożeń związanych z długotrwałym bezrobociem), utrzymywanie osób pozbawionych pracy w odpowiedniej kondycji społecznej i fizycznej. Pod te ogólne sformułowania można tak dopasować przeznaczenie ewentualnych zysków spółdzielni, by oprócz wynagrodzenia za pracę, członkowie spółdzielni i ich rodziny zaspokajali swoje życiowe potrzeby. Jest to o tyle ważne, gdyż działania te obligatoryjnie zwolnione są z wszelkiego opodatkowania.

Geneza powstania Spółdzielni Socjalnej WwwPromotion

Praca daje nam możliwość pełnego uczestniczenia w życiu społecznym. Jest szansą rozwoju i istotnie wpływa na wzrost samooceny. Nic więc dziwnego, że dla wielu osób niepełnosprawnych stanowi kwestię priorytetową. Jednak grupa ta, jest pod tym względem marginalizowana i wyłączana ze społeczeństwa, a ich problemy ze znalezieniem pracy i utrzymaniem jej są czynnikiem powodującym trudną do zaakceptowania sytuację.
Nasz pomysł na spółdzielnię socjalną ma za zadanie usuwanie barier związanych z samozatrudnianiem społeczności ludzi niepełnosprawnych, tak aby osoby te mogły, tak jak inni ludzie, cieszyć się aktywnym życiem obywatelskim i w pełni realizować swoje możliwości również w dziedzinie ekonomiczno-gospodarczej. Niezmiernie potrzebne jest ugruntowanie wśród społeczeństwa treści podstawowego prawa człowieka do niedyskryminowania, czyli także równego traktowania na otwartym rynku pracy. Dotyczy to osób niepełnosprawnych w takim samym stopniu, jak wszystkich innych ludzi. Oni również mają prawo by być bardziej samodzielnymi, niezależnymi ekonomicznie, którzy mogą wnosić swój wkład w życie społeczne i dobro ogółu. Osoby niepełnosprawne stanowią grupę ludzi, dla których podjęcie pracy zawodowej oznacza nie tylko polepszenie sytuacji finansowej, lecz nade wszystko podnosi poczucie ich własnej wartości. Zatrudnienie jest swoistą terapią i sprzyja polepszeniu stanu zdrowia.
Próbą wyjścia naprzeciw tym ważnym problemom jest utworzenie Spółdzielni Socjalnej "WwwPromotion" skupiającej wyłącznie osoby niepełnosprawne - zarejestrowane w Powiatowych Urzędach Pracy jako osoby poszukujące pracy i nie pozostające w zatrudnieniu. Jesteśmy przekonani, iż jest to szansa na znalezienie zatrudnienia dla tej grupy osób doświadczających nierówności ze względu na brak dostatecznych umiejętności w dostosowywaniu się do standardów nowoczesnego społeczeństwa. Doświadczenia dowodzą, że pracująca i odpowiednio pilotowana osoba niepełnosprawna, często usamodzielnia się, pozbywa się dotychczasowych kompleksów, a przez to polepsza się jej status wśród ogółu społeczeństwa.
Początki Spółdzielni Socjalnej "WwwPromotion" wywodzą się ze Stowarzyszenia Aktywizacji Zawodowej i Społecznej Osób Niepełnosprawnych ACTUS z siedzibą we Wrocławiu, w którym to Stowarzyszeniu spotykały się osoby niepełnosprawne poszukujące pracy. Uruchomiona na stronie www "tablica ogłoszeń" poszukujących pracy, umożliwiła wyselekcjonowanie grupy osób niepełnosprawnych posiadających umiejętności z zakresu stosowania technik teleinformatycznych. Na tej bazie powstała nieformalna Grupa WwwPromotion. Jednocześnie Stowarzyszenie ACTUS szukało docelowych sposobów zagospodarowania tak wielkiego, niewykorzystanego kapitału ludzkiego. Takim rozwiązaniem stała się inicjatywa utworzenia Spółdzielni Socjalnej "WwwPromotion" w której członkami byliby wyłącznie niepełnosprawni.

Początki Spółdzielni Socjalnej WwwPromotion

Członkowie Stowarzyszenia ACTUS zainicjowali w kwietniu 2005 r. spotkanie informacyjne dotyczące planów utworzenia pod patronatem Stowarzyszenia - Spółdzielni Socjalnej "WwwPromotion". W spotkaniu tym uczestniczyły osoby z Wrocławia, Poznania, Bytomia i Nowej Rudy. Na spotkaniu wybrano Zarząd Spółdzielni i uchwalono statut. W maju 2005 r. odbywały się spotkania robocze dotyczące promocji spółdzielczości socjalnej oraz idei założenia Spółdzielni Socjalnej "WwwPromotion". Uczestniczy spotkań wspólnie zaplanowali i podzielili zadania. Zostały ustalone ogólne zasady działania Spółdzielni, procedury rejestracji, biznesplan oraz sposoby pozyskiwania wsparcia finansowego przy tworzeniu oraz działalności w I etapie istnienia Spółdzielni.
W dniu 27 maja 2005 r. Zarząd Spółdzielni złożył dokumenty rejestracyjne we wrocławskim Sądzie Rejestrowym. Po wielomiesięcznych perturbacjach związanych z losami projektu ustawy o spółdzielniach socjalnych oraz niejasną procedurą rejestracyjną, dnia 1 września 2005 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej VI Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego dokonał wpisu do Rejestru Przedsiębiorców Spółdzielni Socjalnej "WwwPromotion". Aktualnie spółdzielnia liczy 11 członków - wyłącznie osoby niepełnosprawne (różne rodzaje i stopnie niepełnosprawności, mężczyźni i kobiety w przedziale wiekowym od 21 do 64 lat).
Członkowie spółdzielni posiadają różnorakie wykształcenie - adekwatne do zadań jakie przed sobą stawia spółdzielnia. Głównym atutem działania będzie wykorzystywanie potencjału poszczególnych osób i wzajemne uzupełnianie się w wykonywaniu konkretnych poczynań. Najważniejszym atrybutem członka grupy jest zobowiązanie do aktywnego i kolektywnego współdziałania z innymi członkami spółdzielni przy realizacji zleceń.

Przeszkody przy tworzeniu i rejestracji Spółdzielni Socjalnej WwwPromotion

Trudności w czasie procesu powstawania oraz w początkowej fazie działalności naszej spółdzielni wynikały przede wszystkim z braku jednoznacznych przepisów prawnych które, zostały uwzględnione w Ustawie o spółdzielniach socjalnych. Tworząc nasz statut i definiując poszczególne jego zapisy, a także przygotowując niezbędne dokumenty rejestrowe opieraliśmy się na wielu, rozproszonych przepisach prawnych zawartych w następujących ustawach:
- ustawy Prawo Spółdzielcze,
- ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,
- ustawy o zatrudnieniu socjalnym,
- ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych,
- ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Główne przeszkody jakie musieliśmy pokonać to:
- zgromadzenie wielu dublujących się dokumentów do wniosku rejestracyjnego w KRS dotyczących poszczególnych członków - założycieli takich jak Orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS, orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydawane przez Zespoły d/s Orzekania o Niepełnosprawności, imienne oświadczenia o posiadaniu statusu osoby niepełnosprawnej,
- przekonanie sądu rejestrowego o sytuacji finansowej tworzonej spółdzielni uniemożliwiającej pokrycie kosztów sądowych; brak zwolnienia i konieczność wniesienie opłat na ogłoszenie w monitorze,
- nieudana próba uzyskania bezzwrotnego dofinansowania w Powiatowym Urzędzie Pracy z tytułu zakładania lub przystąpienia do spółdzielni socjalnej; w tym miejscu pragnę zaapelować o poparcie postulatu ustanowienia przepisów prawnych dotyczących równego traktowania osób niepełnosprawnych w stosunku do innych grup zakładających spółdzielnie socjalne (w myśl aktualnie obowiązujących przepisów, pomimo iż osoba niepełnosprawna zarejestrowana jest w Urzędzie Pracy jako poszukująca pracy i nie pozostająca w zatrudnieniu, nie ma statusu osoby bezrobotnej, a więc nie może ubiegać się o bezzwrotne dofinansowanie ze środków Funduszu Pracy na tworzenie spółdzielni socjalnej lub przystąpienie do niej),
- brak pomocy ze strony instytucji samorządowych (Urząd Miasta) w uzyskaniu na preferencyjnych zasadach niewielkiego lokalu użytkowego z przeznaczeniem na biuro spółdzielni ze względu na potraktowanie naszej spółdzielni za firmę komercyjną bez cech organizacji pożytku publicznego.

Cele oraz początki działalności gospodarczej Spółdzielni Socjalnej WwwPromotion

W myśl zapisów statutowych celem Spółdzielni jest zawodowa reintegracja jej członków oraz przywrócenie ich na rynek pracy, poprzez prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków - bezrobotnych i poszukujących pracy osób niepełnosprawnych w rozumieniu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Celem Spółdzielni jest również realizacja doniosłych społecznie celów, takich jak tworzenie więzi międzyludzkich oraz aktywizacja społeczna. Spółdzielnia Socjalna "WwwPromotion" podejmuje działania mające za przedmiot odbudowanie i podtrzymanie u członków Spółdzielni umiejętności uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej oraz pełnienia ról społecznych w miejscu pracy, zamieszkania i pobytu. W te ogólne sformułowania wpisują się konkretne przedsięwzięcia jej członków przy zakładaniu spółdzielni oraz w trudnym czasie rozpoczynania działalności gospodarczej. Wielomiesięczne, wspólne pokonywanie problemów doprowadziło do powstania solidarnej grupy ludzi którzy "wyszli z domu" i są pełni nadziei na powodzenie ich planów. To już jest sukces.
Za mocne strony spółdzielni uważamy:

• konkretna wizja działania,
• zadeklarowane pełne zaangażowanie wszystkich członków spółdzielni,
• wzajemne uzupełnianie się w konkretnych działaniach,
• niskie koszty stałe spółdzielni (praca zdalna - w domu),
• nieustanne dokształcanie się i szybkie reagowanie na zmieniające się uwarunkowania rynkowe,
• ciągły kontakt między członkami spółdzielni oraz wymiana doświadczeń via Internet,
• potencjał zawodowy i intelektualny członków spółdzielni,
• wszechstronne doświadczenie zawodowe członków spółdzielni.

• brak kompletnych unormowań prawnych dotyczących spółdzielni socjalnych w zakresie bezzwrotnego dofinansowania z Funduszu Pracy,
• brak środków finansowych do ekspansywnego startu spółdzielni,
• istniejące w społeczeństwie stereotypy odnoszące się do możliwości i potencjału zawodowego osób niepełnosprawnych.

Kierując się zasadami partnerstwa, pracy ponad podziałami, solidarności, równości praw i głosu, jawności działania oraz wzajemnego poszanowania, członkowie spółdzielni, w zależności od posiadanych umiejętności, dokonali podziału zadań i obowiązków oraz w ramach wewnętrznej struktury spółdzielni ustalili składy zespołów odpowiedzialnych za poszczególne dziedziny działalności spółdzielni:
- pozyskiwanie zleceń,
- wykonywanie poszczególnych usług,
- bieżące szkolenie i dokształcanie się członków spółdzielni,
- promocja i marketing,
- administracja (obsługa logistyczna oraz księgowo-finansowa).

W początkowej fazie działalności gospodarczej (od listopada 2005 r.) nasza Spółdzielnia realizuje usługi internetowe na zasadzie "pracy zdalnej - telepraca" w zakresie:
- projektowanie stron www
- tworzenie grafiki reklamowej
- optymalizacja i pozycjonowanie witryn internetowych
- aktualizacja oraz administrowanie serwisów www
W przyszłości nasza Spółdzielnia zamierza rozszerzyć działalność gospodarczą poza sferę internetową i zaistnieć na otwartym rynku pracy oferując wszelkie działania adekwatne do umiejętności jej członków oraz skorelowane z potrzebami potencjalnych kontrahentów.

Przyszłość Spółdzielni Socjalnych dla osób niepełnosprawnych

Duża grupa osób niepełnosprawnych poszukujących pracy, dzięki uczestnictwu w ubiegłych latach w programach umożliwiających podniesienie umiejętności zawodowych (np. telepraca), liczyła na diametralną poprawę ich sytuacji w kontekście zatrudnienia na otwartym rynku pracy. Niestety, choćby z pobieżnych wyników prowadzonych sondaży wynika, iż odsetek ludzi niesprawnych którzy znaleźli zatrudnienie jest znikomy. Szansą na poprawę tej sytuacji jest promocja spółdzielczości socjalnej jako sprawdzonego w państwach "starej" UE modelu tzw. ekonomii społecznej. Stowarzyszenie ACTUS oraz Spółdzielnia Socjalna "WwwPromotion" w praktyce przetestowały tworzenie spółdzielni socjalnych i wykorzystując własne doświadczenia pragną podzielić się ze środowiskiem osób niepełnosprawnych swoją wiedzą. Uważamy, że nasze sprawdzone w praktyce doświadczenia, będą bardzo pomocne w kompleksowym poradnictwie skierowanym do przyszłych niepełnosprawnych spółdzielców, a zastosowana metodologia działań stanie się modelowym przykładem do naśladownictwa.
Osoby niepełnosprawne stanowią grupę bezrobotnych, która ze względu na istnienie różnorakich barier społecznych, ma największe trudności w uzyskaniu zatrudnienia. Dotychczasowe obserwacje aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych wyraźnie uświadamiają nam, że bez specjalnych struktur i programów, które na różnych płaszczyznach będą tworzyć niezbędne warunki i wspierać zatrudnianie osób niepełnosprawnych, nie osiągnie się sukcesu. Jesteśmy głęboko przekonani, iż mimo istniejących zagrożeń - zwłaszcza mentalnych w przełamywaniu utartych stereotypów panujących wśród społeczeństwa - z pomocą ludzi dobrej woli, przyczynimy się do aktywniejszego uczestnictwa osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy. Pragniemy udowodnić, że osoby niepełnosprawne mogą skutecznie realizować swoje potrzeby zawodowe i ekonomiczne w warunkach konkurencyjności rynku, a nie tylko w systemie pracy chronionej.

Autor opracowania: Magdalena Lamprecht - doradca spółdzielczy z ramienia PRR "Tu Jest Praca" IW EQUAL